„Milczenie” reż. Martin Scorsese – recenzja

Martin Scorsese jest bez wątpienia jednym z najwybitniejszych twórców amerykańskiego kina. Do jego dzieł należą m.in. Taksówkarz, Ostatnie kuszenie Chrystusa, Wyspa tajemnic czy Wilk z Wall Street. Najnowszy film reżysera wydaje się nie tylko najważniejszym w jego dorobku, ale też najbardziej osobistym. Mowa o Milczeniu z 2016 r.

kadr z filmu „Milczenie [Silence]” reż. Martin Scorsese

Mamy XVII wiek. Bohaterami filmu są młodzi jezuiccy misjonarze, Sebastião Rodrigues i Francisco Garupe. Portugalczycy otrzymują niepokojące wieści o swym nauczycielu, Cristóvão Ferreirze – plotki głoszą, że pobożny i odważny zakonnik odrzucił wiarę chrześcijańską i przeszedł na buddyzm, stając się japońskim mnichem. Rodrigues i Garupe decydują się na ryzykowną wyprawę do nieznanej krainy, aby odnaleźć swego mentora i zrozumieć, dlaczego tak postąpił. Nie spodziewają się, że trafią do kraju, w którym chrześcijanie są prześladowani – za wyznawanie katolicyzmu ludzi się morduje, krzyżuje i torturuje. Podróż misjonarzy będzie nie tylko próbą ich wytrzymałości i wytrwałości, ale również ich wiary i ducha.

Scorsese powraca w tym filmie do tematu wiary, odkupienia i kary za grzechy, dość często poruszanych w jego wczesniejszych produkcjach. Tutaj jednak skupia na samym sensie i istocie wiary. Milczenie to film o milczącym Bogu, który nie reaguje na cierpienia torturowanych, zatapianych czy przypalanych wrzątkiem wyznawców i pozwala deptać swój wizerunek. Milczy też natura, która jest cichym świadkiem ludzkiego cierpienia. Jak boskie milczenie ma zrozumieć człowiek? Ile warte jest cierpienie w imię wiary? Jaki jest sens męczeństwa dla Boga? To tylko nieliczne pytania, jakie padają w filmie reżysera.

Milczenie jest niezwykłym filmem. Na uwagę zasługuje tutaj sposób opowiadania historii – ponieważ scenariusz oparto na listach i kronikach opublikowanych przez Shūsaku Endō w książce pod tym samym tytułem, oś narracyjną obrazu stanowią właśnie listy. Zza kadru słychać fragmenty listów oraz duchowe rozważania bohaterów. Obserwujemy przemianę Rodriguesa, który w miarę rozwoju filmu wyrasta na jego główną postać. Widzimy jego rozterki i załamanie, zwątpienie w sens boskich planów. Staje się symbolicznym umęczonym świętym, fizycznie zaczyna nawet przypominać Chrystusa. Niczym syn marnotrawny powraca do niego także Kichijiro – swoiste wcielenie biblijnego Judasza, który raz za razem depcze tabliczki fumi-e z wizerunkiem Jezusa, chcąc uniknąć tortur, by następnie błagać w spowiedzi o rozgrzeszenie. Istotnym motywem są także kwestie polityczne: okrutny gubernator Inoue tłumaczy Rodriguesowi niechęć Japonii do chrześcijan spowodowaną ingerowaniem Europy w wewnętrzne sprawy kraju. Scorsese ciekawie ujął też japońskich chrześcijan, którzy na swój sposób interpretują chrześcijańskie zasady wiary.

Epistolarna narracja zestawiona jest z brutalnymi scenami akcji. Sceny tortur, jakie przeżywają japońscy męczennicy, rozgrywają się w nieustannej ciszy, którą przerywają okrzyki bólu i dźwięki przyrody. Przepiękne krajobrazy wysp Kraju Kwitnącej Wiśni nadają też Milczeniu ton podróży do jądra ciemności.

Z pewnością najnowsza produkcja Scorsese nie jest filmem dla każdego. Nie ma tu rozrywkowych scen rodem z Wilka z Wall Street, nagłych zwrotów akcji czy sensacyjnych scen. Milczenie to film pełen metafor, powolna opowieść o załamaniu wiary, naładowana dużą dawką emocji i przejmującą ciszą. Choć nie wszystkie kreacje aktorskie czy zabiegi zastosowane przez reżysera są udane, to jednak warto przyjrzeć się temu obrazowi.